Przed kilkoma dniami na listach informacyjnych Polski, Czech, Niemiec, Hiszpanii i Włoch,
prowadzonych przez Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO, został zamieszczony nowy
wpis dotyczący projektu pt. European Paper Mills (from the era of hand-made paper).
Oznacza to, że wymienione wyżej kraje będą w najbliższych latach wspólnie dążyły do
wpisania sześciu historycznych papierni na listę światowego dziedzictwa materialnego
UNESCO.
Koncepcja wpisu młynów papierniczych na listę UNESCO narodziła się przed kilkoma laty w
Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju. Treść wpisu na listę informacyjną jest efektem
licznych konsultacji prowadzonych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Rzeczypospolitej Polskiej z przedstawicielami ministerstw odpowiedzialnych za zgłoszenia
na listę UNESCO z Czech, Niemiec, Hiszpanii i Włoch. Obecny konsensus jest ogromnym
sukcesem, gdyż zdołaliśmy przekonać do naszej koncepcji wiele ważnych osób z kręgów
ochrony zabytków z Polski oraz czterech innych krajów. Jednak zgodne zgłoszenia na
krajowe listy informacyjne są dopiero pierwszym ważnym krokiem. W najbliższych
miesiącach będzie opracowywana wstępna nominacja (powinna być gotowa do września 2025 roku), a później właściwe zgłoszenie na listę UNESCO. Przed nami zatem ogrom pracy.
Projekt obejmuje grupę europejskich młynów papierniczych z epoki ręcznego czerpania
papieru o unikatowych walorach historycznych i architektonicznych. Są to papiernie w:
Dusznikach Zdroju (Polska), Velkych Losinach (Republika Czeska), Capellades (Hiszpania),
Pescii (Włochy) oraz Homburgu i Niederzwönitz (Niemcy).
Udokumentowane początki młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju sięgają 1562 r., a
budynek wyróżnia się dekoracyjną formą architektoniczną oraz wystrojem wnętrz, w tym
unikatowymi polichromiami na drewnie, z biblijną sceną kuszenia Józefa przez żonę Putyfara.
W Velkych Losinach papier ręcznie czerpany powstaje od 1596 r., a papiernia ma formę
zespołu budynków wzniesionych w XVIII i XIX wieku. Młyn papierniczy w Pescii powstał w
pierwszej połowie XVIII w. i reprezentuje architekturę charakterystyczną dla papierni regionu genueńsko-toskańskiego. Papiernie z obszaru Niemiec w swojej obecnej formie powstały w XIX w. i wykazują interesujące cechy indywidualne, takie jak specyficzna konstrukcja dachu (Homburg) oraz zastosowanie łupka jako materiału wykończeniowego (Niederzwönitz), charakterystyczne dla regionu kulturowego Gór Rudaw. Papiernia w Capellades poch odzi zpierwszej połowy XIX w., a jej wyróżnik stanowi zastosowanie tapia valenciana – konstrukcji ziemnej charakterystycznej dla historycznego budownictwa tej części Hiszpanii. We wszystkich młynach papierniczych kontynuowana jest tradycja wytwarzania papieru ręcznie czerpanego.
Emilia Dziewiecka, Maciej Szymczyk
Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju
